Theo NGND.PGS.TS Nguyễn Võ Kỳ Anh – nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục Thể chất (Bộ GD&ĐT), cần có giải pháp tổng thể để nâng cao chất lượng bữa ăn học đường.

Không “đồng phục” bữa ăn học đường

* PGS nhìn nhận như thế nào về bữa ăn học đường trong các cơ sở giáo dục?

– Theo tôi, không nên coi bữa ăn học đường là phục vụ cho học sinh no bụng. Bữa ăn học đường là nhiệm vụ của giáo dục ở bậc học mầm non và phổ thông, nhất là với các nhà trường có tổ chức ăn bán trú, nội trú cho học sinh. Đây không chỉ là vấn đề tăng cường dinh dưỡng, phát triển thể lực, trí lực, tầm vóc cho học sinh, mà còn mang nhiều ý nghĩa khác. Thông qua bữa ăn học đường, các em hiểu hơn về ẩm thực của quê hương mình, hiểu về mối quan hệ giữa mình với người xung quanh, với thầy, cô giáo và những người phục vụ bữa ăn học đường.

Muốn vậy, nhà trường cần giáo dục cho học sinh về văn hóa ẩm thực, cách thức ăn uống sao cho lịch sự, lễ phép văn minh và biết tự phục vụ, hỗ trợ người khác. Thông qua bữa ăn học đường, giáo dục học sinh nhớ về công lao của những người lao động để các em có bữa ăn hạnh phúc ở trường. Đó cũng là giáo dục học sinh đạo lý “uống nước nhớ nguồn/ăn quả nhớ kẻ trồng cây”.

Vì thế, trong mỗi bữa ăn học đường, nhà trường không chỉ chú ý về chất lượng mà còn cần chú ý giáo dục cho học sinh, giúp các em hình thành phẩm chất, nhân cách tốt của một công dân trong tương lai. Tuy nhiên, tùy theo điều kiện, hoàn cảnh của mỗi trường, mỗi địa phương để tổ chức bữa ăn học đường phù hợp. Ngoài ra, Không thể “đồng phục” bữa ăn học đường trên toàn quốc, hoặc trên toàn tỉnh, thành phố.

Ngoài ra, Cần đặc biệt chú trọng đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm bữa ăn học đường. Ở đây, cần nói đến trách nhiệm của phụ huynh, nhà trường, sự hỗ trợ của Nhà nước, bảo đảm bữa ăn học đường thực sự tốt cho học sinh, phát triển dinh dưỡng, thể lực, trí lực và tính cách của trẻ.

* Theo quan sát của PGS, hiện các địa phương, cơ sở giáo dục đã thực hiện tốt bữa ăn học đường hay chưa?

– Thực tế cho thấy, trường nào có thầy, cô giáo, Ban giám hiệu tâm huyết, vô tư thì chất lượng bữa ăn học được đảm bảo, học sinh được thụ hưởng quyền lợi. Hiện, các cơ sở giáo dục có nhiều cách vận dụng bữa ăn học đường. Có trường xây dựng bếp ăn và có người cấp dưỡng, đầu bếp để phục nấu ăn cho học sinh. Cũng có trường đặt hàng với công ty để cung cấp suất ăn cho học sinh.

Theo tôi, phương thức nào cũng có ưu, nhược điểm. Chẳng hạn, với phương thức nấu ăn tại bếp của trường thì cơ sở giáo dục chủ động hơn trong quản lý, chế độ thực đơn, thu – chi và vấn đề an toàn thực phẩm. Tuy nhiên, nhược điểm là, nếu không công tâm, không vì học trò thì dễ phát sinh tiêu cực, bớt xén, “rút ruột” bữa ăn học đường. Còn nếu đặt hàng với công ty bên ngoài thì khó quản lý an toàn thực phẩm, nhất là vấn đề nguồn gốc; đặc biệt vấn đề dinh dưỡng thực đơn khó đảm bảo với đặc điểm từng lứa tuổi của học sinh và trẻ mầm non. Ngoài ra, nếu hiệu trưởng nhà trường không công tâm thì rất dễ có hiện tượng “móc ngoặc” với công ty nhằm “thổi giá” bữa ăn để được trích phần trăm “hoa hồng” hoặc thực đơn không tương xứng với số tiền mà phụ huynh đóng góp.

Chú trọng khâu quản lý, kiểm tra, giám sát

* Vậy theo PGS, cần có giải pháp tổng thể nào để bữa ăn học đường thực sự ý nghĩa?

– Lâu nay, bữa ăn học đường chủ yếu mang tính tự phát trong các cơ sở giáo dục, phụ huynh cam kết tự nguyện đóng góp với nhà trường để phục vụ bữa ăn cho học sinh. Đâu đó, hiệu trưởng vẫn toàn quyền quyết định, việc kiểm tra giám sát vẫn chưa thể triệt để.

Hiện, chưa có hội thảo khoa học nào về bữa ăn học đường, với sự tham gia của nhiều ngành và nhiều chuyên gia trong lĩnh vực này. Theo tôi, các nhà quản lý liên quan đến các ngành Giáo dục, Nội vụ, Y tế, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Công thương, Tài chính…  cần tổ chức hội thảo để thấy được trách nhiệm của từng ngành đối với bữa ăn học đường; từ đó đưa ra giải pháp tối ưu và phù hợp nhất.

Ở những vùng có điều kiện kinh tế, xã hội thuận lợi, phát triển, phụ huynh khá giả nên họ có thể sẵn sàng đóng góp để học sinh có bữa ăn học đường tươm tất, chất lượng. Tuy nhiên, với những vùng nông thôn, miền núi sẽ khó khăn hơn nên bữa ăn học đường của học sinh chưa đảm bảo về chế độ dinh dưỡng. Theo đó, các em thiệt thòi hơn so với thành thị. Vì thế, lý tưởng nhất là được Nhà nước, doanh nghiệp đầu tư hỗ trợ một phần vào bữa ăn học đường cho trẻ mầm non, học sinh phổ thông; trong đó cần quan tâm, ưu tiên với trẻ em và học sinh vùng nông thôn, miền núi…

* Riêng khâu quản lý về an toàn thực phẩm, PGS có đề xuất giải pháp gì?

– Theo tôi, ngoài trách nhiệm của Hiệu trưởng, cần nhấn mạnh vai trò, nhiệm vụ của nhân viên y tế trường học. Theo đó, nhân viên y tế học đường có trách nhiệm kiểm tra chế độ thực đơn; từ vệ sinh thực phẩm trước khi chế biến cho đến khi nấu chín và phân phối đến bữa ăn cho học trò. Ngoài ra, cần gắn trách nhiệm của người được phân công công việc cấp dưỡng.

Hiệu trưởng cần tập trung sâu sát vào công tác quản lý quá trình làm bữa ăn đó như thế nào, có đảm bảo an toàn hay không để kịp thời chấn chỉnh. Mỗi bữa ăn phải lưu lại mẫu để kiểm định chất lượng (nếu cần). Một số vụ xảy ra ngộ độc thực phẩm trong trường học, một phần là do khâu quản lý chưa tốt.

* Còn về công kiểm tra, giám sát bữa ăn học đường thì sao – thưa PGS?

– Hiện có những văn bản liên quan đến bữa ăn học đường, từ vấn đề về chế độ dinh dưỡng, an toàn vệ sinh an toàn thực phẩm, định lượng, thậm chí có cả thực đơn mẫu… Tôi được biết, Bộ GD&ĐT phối hợp với Sở GD&ĐT Hà Nội làm nghiên cứu về bữa ăn học đường. Nghiên cứu đưa ra 120 mẫu thực đơn theo từng lứa tuổi và chọn lọc theo từng đối tượng, hoàn cảnh. Tuy nhiên, việc này không dễ làm.

Tôi nhấn mạnh, phải siết chặt hơn nữa khâu an toàn thực phẩm. Các đơn vị như: Y tế, giáo dục phải để ý khâu này, song quan trọng nhất là người làm trực tiếp tại cơ sở giáo dục; trong đó có vai trò của Hiệu trưởng, Hiệu phó, nhân viên y tế học đường, giáo viên chủ nhiệm lớp và những người phụ trách liên quan.

Nếu xảy ra ngộ động thực phẩm hoặc sai phạm liên quan đến bữa ăn học đường, cần có hình thức kỷ luật thích đáng. Nhẹ nhất là khiển trách, nhắc nhở, nặng hơn thì phải áp dụng theo các chế tài của pháp luật, thậm chí có thể xử lý hình sự nếu cần.

Xin cảm ơn NGND.PGS.TS Nguyễn Võ Kỳ Anh!